-
1 кечкенә
прил.1) в разн. знач. ма́ленький, небольшо́йкечкенә таш кисәге — ма́ленький кусо́чек ка́мня
кечкенә төркем — небольша́я гру́ппа
кечкенә хикәяләр — ма́ленькие расска́зы
2) ма́ленький, незначи́тельный, небольшо́й; несерьёзныйкечкенә авария — незначи́тельная ава́рия
кечкенә рольләр — ма́ленькие ро́ли
кечкенә генә үтенеч — небольша́я про́сьба
3) ма́лый, малоле́тний || ма́лый; малы́шкечкенә балалар — ма́лые де́ти
синең кечкенәң нишли? — что де́лает твой малы́ш?
кечкенәләргә игътибарлы булу — быть внима́тельным к малыша́м
4) перен. ма́ленький, ме́лкийкечкенә кешеләр — ма́ленькие лю́ди
5) перед сущ. придает им уменьш. знач.кечкенә арба — теле́жка
кечкенә бакча — са́дик
кечкенә урындык — сту́льчик
6) в сложн. сл. переводится компонентами мало-, мелко-кечкенә буйлы (гәүдәле) — малоро́слый
кечкенә үлчәүле — маломе́рный || маломе́рка
кечкенә калибрлы — мелкокали́берный
7) в функ. сказ. мал (только в кратк. ф.) у́зок, те́сенсандалиләр кечкенә булды — санда́лии оказа́лись малы́
бүрек кечкенә — ша́пка мала́
-
2 йөрү
неперех.1)а) в разн. знач. ( о человеке и животных) ходи́ть, дви́гаться, шага́ть || ход, хожде́ние, ходьба́, движе́ние (пешком, быстро, на цыпочках, через лес, по домам, взад и вперёд и т. п.)аяк йөрүләреннән тану — узна́ть по похо́дке (по по́ступи)
аяклар йөрмәс булды — но́ги отказа́лись ходи́ть
йөргән таш шомара, яткан таш мүкләнә — (посл.) под лежа́чий ка́мень вода́ не течёт
эт өрер, бүре йөрер — (посл.) соба́ка ла́ет, ве́тер но́сит (букв. соба́ка ла́ет, волк хо́дит)
б) ходи́ть куда, к кому; быва́ть у кого; посеща́ть кого, чтоавыру янына йөрү — ходи́ть к больно́му; быва́ть у больно́го; посеща́ть больно́го
күргәзмәгә йөрү — ходи́ть на вы́ставку, посеща́ть вы́ставку; быва́ть на вы́ставке
музыка түгәрәгенә йөрү — ходи́ть в музыка́льный кружо́к; посеща́ть музыка́льный кружо́к
в) ходи́ть куда, с какой цельюауга йөрү — ходи́ть на охо́ту
гөмбәгә йөрү — ходи́ть за гриба́ми
кунакка йөрү — ходи́ть в го́сти
г) ходи́ть, дви́гатьсямалае инде зур, йөри — сын уже́ большо́й, хо́дит
д) ходи́ть; бе́гать, ката́ться || ходьба́, бег, ката́ниечаңгыда йөрү — ходи́ть на лы́жах
тимераякта йөрү — бе́гать (бег) на конька́х
е) ходи́ть, дви́гаться (как) (о ногах, руках, пальцах)куллары, бармаклары бик җитез йөри — ру́ки, па́льцы (его́) дви́гаются о́чень бы́стро
ж) ходи́ть, бе́гать за кем, чемдоктор артыннан йөрү — ходи́ть за до́ктором
з) в разн. знач. ходи́ть, быва́ть/быть где, среди кого, чего, около кого-чегосугышта йөрү — быть на войне́
кешеләр арасында йөрү — ходи́ть (быва́ть) среди́ люде́й
үзәнлектә яңгыр еш йөри — в доли́не ча́сто быва́ют дожди́
и) ходи́ть в чём, как (в пальто, в длинном платье, с длинными волосами, босиком)к) ходи́ть, быть (в каком-л. состоянии, настроении)күңелсез йөрү — ходи́ть мра́чным
һаман өйләнмичә йөри — всё ещё хо́дит холосты́м
л) ходи́ть; броди́ть, болта́ться, шата́ться, шля́ться, слоня́тьсяэшсез йөрү — слоня́ться без де́ла
читтә йөрү — броди́ть в чужи́х края́х
м) ходи́ть, пасти́сьаланлыкта сыерлар көтүе йөри — на поля́не пасётся ста́до коро́в
2) пройти́сь, гуля́ть, прогу́ливаться/прогуля́ться || прогу́лка (по лесу, по городу, в саду)паркта йөрү — пройти́сь по па́рку
а) ходи́ть, курси́ровать || движе́ние, курси́рованиеКазан белән Арча арасында электричка йөри — ме́жду Каза́нью и Айөррском хо́дит (курси́рует) электри́чка (электропо́езд)
кичен автобуслар сирәк йөри — ве́чером авто́бусы хо́дят ре́дко
трамвайлар йөрүдән туктады — движе́ние трамва́ев прекрати́лось
б) е́здить || езда́ куда, на чёмшәһәргә еш йөрү — ча́сто е́здить в го́род
эшкә троллейбуста йөрү — е́здить на рабо́ту на тролле́йбусе
атта йөрү — е́здить на ло́шади; езда́ верхо́м
күп йөргән күп күргән — (погов.) кто мно́го е́здил, тот мно́го ви́дел
в) е́здить как, на чёматта (велосипедта, мотоциклда һ. б.) оста йөрү — отли́чно е́здить верхо́м (на велосипе́де, мотоци́кле и т. п.)
4) о перемещении по воде:а) ходи́ть, пла́вать, курси́ровать (о судах, подводных лодках и т. п.)күлдә көймәләр, кечкенә катерлар йөри — на о́зере курси́руют ло́дки, ма́ленькие катера́
б) ходи́ть, пла́вать кем, на чёмпароходта өч ел боцман булып йөрдем — три го́да ходи́л на парохо́де бо́цманом
5) о перемещении по воздуху: ходи́ть, лета́ть (о самолётах, вертолётах, космических кораблях)Бигешкә самолетлар бик еш йөри — в Бе́гишево самолёты лета́ют о́чень ча́сто
6) е́здить, ката́ться на чём (на мотоцикле, машине, лодке, лошади и т. п.)көн буе велосипедта йөрдек — це́лый день ката́лись (е́здили) на велосипе́де
7) ходи́ть, пойти́ без доп.; с доп., чем, с чего де́лать (сде́лать) ход || ход ( в игре)дүрт йөрүдә мат кую — ста́вить мат в четы́ре хо́да
ат белән йөрү — ходи́ть (пойти́) конём (с коня́); сде́лать ход конём
король урынына даманы йөрү — ходи́ть (пойти́) королём вме́сто да́мы; сде́лать ход королём вме́сто да́мы
кирпеч алтылыдан йөрү — пойти́ (ходи́ть) бубно́вой шестёркой (с бубно́вой шестёрки)
8) передава́ться, переходи́ть, ходи́ть (из рук в руки, от одного к другому)кулдан кулга йөрү — переходи́ть из одни́х рук в други́е
9)а) расска́зываться, распространя́ться, ходи́ть (о слухах, молве, легендах и т. п.)аның үлеме турында төрле хәбәрләр йөрде — о его́ сме́рти распространя́лись (ходи́ли, расска́зывались) ра́зные слу́хи
авылда бик күп имеш-мимешләр йөри — в дере́вне хо́дят ра́зные небыли́цы
б) ходи́ть между кемике арада өзлексез хатлар йөрде — ме́жду ни́ми шла постоя́нная перепи́ска
10)а) занима́ться/заня́ться, быть за́нятым чем-л. (вопросами проведения конференции, заботами о строительстве новой школы)туй үткәрү мәшәкатьләре белән йөри — за́нят приготовле́нием к сва́дьбе
б) в знач. сущ. хло́потыйөрүләрем бушка китте — хло́поты мои́ оказа́лись напра́сными
11) перен.; разг.а) дружи́ть, гуля́ть, ходи́ть с кем прост.б) ходи́ть, уха́живать; приударя́ть/приуда́ритькызлар артыннан йөрергә ярату — люби́ть уха́живать за де́вушками
в) ходи́ть, верте́ться, окола́чиваться где, около кого-чего прост.базарда йөрергә ярату — люби́ть ходи́ть по база́ру
12) с сущ.; в местно-вр.а) быть, ходи́ть кем., какималдынгылар рәтендә (алдынгы булып) йөрү — ходи́ть в передовы́х
геройлыкта йөрү — ходи́ть геро́ем (в геро́ях)
хәерчелектә йөрү — быть ни́щим (в ни́щих)
б) ходи́ть, рабо́тать; служи́тьсолдатта йөрү — служи́ть в солда́тах
ялчылыкта (көнлектә, көтүчелектә һ.б.) йөрү — ходи́ть в рабо́тниках (в подёнщиках, пастуха́х и т. п.)
бригадирлыкта йөрү — рабо́тать бригади́ром
в) в знач. сочет. с деепр.; ф. гл. булу быть, рабо́тать кемсалда койрыкчы булып йөрү — быть рулевы́м на плоту́
а) счита́ть каким (умным, счастливым, везучим, хорошим товарищем и т. п.)мәсьәлә ачыкланган дип йөрү — счита́ть вопро́с вы́ясненным
мине бик бәхетле кеше дип йөриләр — меня́ счита́ют о́чень счастли́вым челове́ком
б) ду́мать, что...шәһәргә үзем барырга дип йөргән идем — ду́мал, что в го́род пое́ду сам
күрешербез дип йөргән идек — ду́мали, что встре́тимся
14) в сочет. с гл. на -ырга/-ергә, -рга/-ргәнамерева́ться, собира́ться (поехать учиться, устроиться на работу, построить дом и т. п.)өйләнергә йөрү — собира́ться жени́ться
сәяхәткә чыгып китәргә йөри — намерева́ется отпра́виться в путеше́ствие
15) ходи́ть в чём, носи́ть чтокүлмәкчән йөрү — ходи́ть в одно́й руба́шке
эшләпәдән йөрү — носи́ть шля́пу
киез итектән йөрү — ходи́ть в ва́ленках
кара күзлек киеп йөрү — носи́ть чёрные очки́; ходи́ть в чёрных очка́х
16) перен.а) вести́ себя́ какхәзер ул әйбәт йөри, тәртипле — тепе́рь он ведёт себя́ хорошо́, дисциплини́рован
б) в знач. сущ. посту́пки, похожде́ниябез синең болай йөрүеңнән риза түгел — мы не одобря́ем твои́ таки́е посту́пки
бу йөрүләрең яхшыга алып бармас — э́ти твои́ похожде́ния не приведу́т к хоро́шему
17) перен. поступа́ть/поступи́ть, де́йствовать каккеше сүзе белән йөрү — де́йствовать по чужо́му науще́нию
һәр эштә син безнеңчә йөрү — в ка́ждом де́ле ты поступа́й (де́йствуй) как мы
кеше сүзен тыңла, үзеңчә йөрү — (погов.) слу́шай сове́ты други́х, поступа́й по-сво́ему
18) перен.а) ходи́ть, быть в обраще́нии ( о деньгах)элеккеге бер сум хәзер ун тиенгә йөри — пре́жний рубль сейча́с ра́вен десяти́ копе́йкам
б) ходи́ть, де́йствовать, быть в си́ле (о законах, приказах и т. п.)хәзер монда иске фәрманнар йөрми — здесь сейча́с ста́рые прика́зы не де́йствуют (не в си́ле)
•- йөреп ару
- йөреп кайту
- йөреп керү
- йөреп килү
- йөреп китү
- йөреп сату
- йөреп сәүдә итү
- йөреп сатучы
- йөреп тегүче
- йөреп тору
- йөреп тую
- йөреп үткәрү
- йөреп чыгу
- йөреп әйләнү
- йөри башлау
- йөри торгач
См. также в других словарях:
массовка — 1. Кечкенә митинг, җыен 2. Күп кешеләр катнашындагы экскурсия яки пикник 3. Күп кешеләр катнашкан сәхнә күренеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
семья — 1. Ата ана белән балаларның, кардәшләрнең һәм бүтән якын кешеләрнең бергә тәрбияләнеп яшәүче төркеме; Гаилә. Җәмгыятьнең шундый төркемнән торган иң кечкенә берләшмәсе, оешмасы. Шундый төркемдә: баш кешедән (ата яки анадан һ. б.) кала барлык бүтән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дипломат — I. 1. Дипломатия эше белән шөгыльләнүче, дәүләтнең тышкы, халыкара мөнәсәбәтләре өлкәсендә эшләүче 2. күч. Кешеләр белән бик оста мөгамәлә итә белүче кеше тур. II. ДИПЛОМАТ – Кечкенә чемодан … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
колак — 1. Кешеләрдә һәм хайваннарда ишетү органы 2. Ишетү органының колак тишеге тирәсендәге тышкы, кимерчәкле өлеше; тышкы колак 3. сөйл. Колакчын (баш киемендә) 4. Төрле әйберләрдә тотарга, элеп куярга һ. б. уңайлы булсын өчен эшләнгән җайланма, колак … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
коммуна — 1. Милек һәм хезмәт уртаклыгы нигезендә бергә яшәү өчен берләшкән кешеләр коллективы 2. сөйл. сир. Коммунизм 3. Көнбатыш Европаның кайбер илләрендә кечкенә (башлангыч) адм. – территориаль берәмлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кыйсса — 1. Нин. б. вакыйга яки кеше тур. кечкенә хикәя; хикәят 2. Сәнгать әсәре, хикәя 3. дини. Изге дип саналган кешеләрнең, пәйгамбәрләрнең тормышы тур. хикәя, риваять, легенда … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
опека — 1. Эшкә сәләтсез кешеләрне (балаларны, психик авыруларны, картларны) тәрбияләүне өскә алу, аларның шәхси һәм милек хокукларын кайгырту эше (дәүләт тарафыннан кемгә дә булса ышанып тапшырыла һәм контроль астында тотыла). Экономик хәлсез кечкенә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
очерк — 1. Реаль тормышта булган вакыйгаларны, анда катнашкан кешеләрне үзгәртмичә сүрәтли торган кечкенә күләмле әдәби әсәр 2. ОЧЕРКЛАР – Үзара бәйләнешле берничә мәсьәләгә карган тикшеренүләрне эченә алган фәнни хезмәт исеме … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чана — и. 1. Кыш көнендә ат җигеп яки трактор белән йөк ташу, кешеләр йөртү өчен карда шуа торган ике табанга утыртылган җайланмаларның гомуми исеме 2. Кыш көнендә таудан шуып, бер береңне тартып уйнау өчен яки кул белән тартып йөк ташу өчен кечкенә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ыбыр-чыбыр — җый. 1. Кыйммәте, кирәклеге ягыннан әһәмияте булмаган нәрсәләр; вак төяк 2. Кече яшьтәге балалар, берсеннән берсе кечкенә бала чага 3. күч. Дәрәҗә, абруй, байлык ягыннан түбән булган, ихтирамга лаек булмаган кешеләр. ЫБЫР ЧЫБЫР КИЛҮ – 1) Вак төяк … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге